Το άγχος ως μηχανισμός επιβίωσης  και γιατί σήμερα μας εξαντλεί

Υπάρχουν μέρες που νιώθεις λες και ο εγκέφαλός σου δεν σταματά ποτέ. Ό,τι κι αν κάνεις  δουλειά, οικογένεια, στόχοι, λογαριασμοί υπάρχει πάντα κάτι που σε κρατά σε “συναγερμό”. Αν νιώθεις έτσι, δεν σημαίνει ότι “έχεις άγχος επειδή δεν αντέχεις”. Αντιθέτως, σημαίνει ότι το σύστημα που κάποτε σε προστάτευε, σήμερα έχει μείνει… κολλημένο στο on.

Το άγχος δεν είναι ελάττωμα χαρακτήρα. Είναι μηχανισμός επιβίωσης που σχεδιάστηκε από την εξέλιξη. Όταν αντιλαμβανόμαστε απειλή, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί τον άξονα υποθάλαμος,υπόφυση,επινεφρίδια (HPA), απελευθερώνοντας κορτιζόλη και αδρεναλίνη. Το σώμα μπαίνει σε fight or flight: καρδιά, αναπνοή, συγκέντρωση, όλα ετοιμάζονται για δράση (Sapolsky, 2004).

Μόνο που, στην εποχή μας, «η αρκούδα »δεν είναι έξω από τη σπηλιά ,είναι τα deadlines, οι απαιτήσεις, τα ανοιχτά mails, η ανάγκη να “παραμένεις αποδοτικός”. Ο εγκέφαλος δεν ξεχωρίζει αν πρόκειται για επίθεση ή για ειδοποίηση στο κινητό· ενεργοποιεί την ίδια φυσιολογική αντίδραση.

Κι έτσι, μένεις σε μόνιμη κατάσταση εγρήγορσης. Η κορτιζόλη, που κάποτε σε βοηθούσε να σωθείς, τώρα εξαντλεί τον οργανισμό. Έρευνες δείχνουν ότι το χρόνιο στρες διαταράσσει τη λειτουργία περιοχών του εγκεφάλου όπως ο ιππόκαμπος και ο προμετωπιαίος φλοιός  δηλαδή, τα κέντρα που ελέγχουν τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την ψυχραιμία (McEwen & Gianaros, 2011).

Το αποτέλεσμα; Δουλεύεις περισσότερο, αποδίδεις λιγότερο, θυμώνεις πιο εύκολα και κοιμάσαι πιο δύσκολα. Ο οργανισμός έχει περάσει το σημείο προσαρμογής , εκεί που το στρες παύει να σε κινητοποιεί και αρχίζει να σε καταστρέφει. Οι νευροβιολόγοι το ονομάζουν allostatic load, δηλαδή το “κόστος” της συνεχούς υπερέντασης (McEwen, 1998).

Η λύση δεν είναι να «μην αγχώνεσαι»  αυτό είναι ανέφικτο. Η λύση είναι να ρυθμίζεις το άγχος πριν γίνει τοξικό. Μικρές, πρακτικές αλλαγές κάνουν διαφορά:

• Αναπνοή: δύο βαθιές εισπνοές, αργή εκπνοή. Επαναφέρουν το νευρικό σύστημα.
  
• Κίνηση: μια βόλτα 10 λεπτών μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης.
  
• Αποσύνδεση: 20 λεπτά χωρίς οθόνες μετά τη δουλειά επιτρέπουν στον εγκέφαλο να “κατεβάσει ταχύτητα”.
  

Και πάνω απ’ όλα, αναγνώρισε το σώμα σου: όταν το στρες αρχίζει να “μιλάει” μέσα από πονοκεφάλους, σφίξιμο στο στήθος ή ευερεθιστότητα, μην το αγνοείς. Είναι προειδοποίηση, όχι αδυναμία.

Όπως έλεγε ο Hans Selye, ο πρώτος που μελέτησε το στρες Μάθε να κλείνεις τον συναγερμό, πριν γίνει μόνιμος ήχος φόντου στη ζωή σου.